Volgens het onderzoek ‘God in Nederland’ gaat het hard met de ontkerkelijking in Nederland. Ruim 80 procent van de bevolking komt nooit of bijna nooit meer in een kerk en slechts 14 procent gelooft nog in een persoonlijke God. Hoe zit het met de kerken in Aalsmeer? Zijn die nog wel levensvatbaar of lopen die ook hard terug in ledenaantal?
In deze serie gaan we op zoek naar het geloof in Aalsmeer. We bezoeken de samenkomsten van de plaatselijke kerken en hopen meer te weten te komen over de manier van kerk zijn, hoe mensen hun geloof beleven en wat de kerk doet voor de samenleving. Vorige week bezocht onze niet kerkelijke verslaggever Jan Daalman samen met fotograaf Jaap Maars de Rooms-Katholieke Karmelparochie.
Kluizenaars, armoede, handarbeid en blote voeten
Bij de Rooms-Katholieke Karmelparochie in Aalsmeer staan zo’n 2000 mensen ingeschreven als lid. Hiermee is de Karmelkerk op papier één van de grootste geloofsgemeenschappen in Aalsmeer. Iedere zondag viert de gemeenschap de liturgie in het markante gebouw aan de Stommeerweg vlak naast de oude begraafplaats: het Boomkwekerskerkhof. De parochie noemt zichzelf een Vrijwilligerskerk waarbinnen ongeveer 250 mensen actief zijn. Tijdens deze dienst op zondag 17 juli zijn er ruim 100 gelovigen aanwezig. Een groot deel daarvan heeft de gepensioneerde leeftijd bereikt.
Karmelieten zijn van oorsprong kluizenaars die in de twaalfde eeuw leefden in het Karmelgebergte in Israël. Zij leefden naar de woorden van de profeet Elia. De belangrijkste leefregels van deze Karmelieten zijn van oudsher armoede en handarbeid. Daarnaast heeft de heilige maagd Maria een bijzonder plekje binnen deze geloofsgemeenschap. Na een relatief korte periode werden de Karmelieten uit het Karmelgebergte verdreven en vestigden zij zich in Europa. De Orde van de Karmel is inmiddels verspreid over de hele wereld.
Heilige Theresia
Het kerkgebouw is ontworpen door de Rotterdamse architect Hendriks en is gebouwd in 1930. Het klooster ernaast dat nu een jaar leeg staat sinds de Italiaanse nonnen er zijn vertrokken, werd tien jaar eerder gebouwd.
Het is even zoeken welke deur nu de ingang is. Aan de linkerkant blijkt de deur toegang te bieden aan een kleine kapel waar een bezoeker verzonken is in gebed. Het is een kapel die gewijd is aan de heilige Theresia. Het beeld dat er staat is gemaakt in Lisieux, een bedevaartsoord voor deze heilige. Theresia van Lisieux was een kloosterzuster in de Orde van de ongeschoeide Karmelietessen. Zij stond aan de basis van wat nu het grootste bedevaartoord is in Frankrijk na Lourdes.
Allemaal beelden
Eenmaal de kerk binnen is de ontvangst allerhartelijkst. Het licht door dat door de gekleurde glas in lood ramen binnenvalt, zorgt voor een bijzondere sfeer. Aan de wanden een serie muurschilderingen over de kruisweg van Jezus. Ze zijn in 1955 gemaakt door de kunstschilder J. van Geffen. Hoog achter het altaar hangt een meer dan levensgroot en indrukwekkend kruisbeeld. De meeste beelden die in de kerk staan zijn van hout en gemaakt door beroemde Beierse houtsnijders. Het grote orgel achter in de kerk dat tijdens de dienst een prominente rol heeft, is in 1949 ingewijd, zoals dat heet.
Elke dag Gregoriaans
De dienst wordt geleid door een klein team onder aanvoering van pastoor Marco Cavagnaro. Hij komt uit Italië en vertelt dat hij maar liefst vijf parochies onder zijn hoede heeft. Dat is wel even wat anders dan zo’n vijftig jaar geleden toen er elke morgen Gregoriaans werd gezongen door een grote ploeg priesters die het klooster toen bevolkten. Het was de tijd van de in Aalsmeer legendarische kapelaan Houtsma die met zijn eeuwige optimisme menig hart onder de riem wist te steken.
Banken en biechten
Wat er niet veranderd is zijn de banken. Die staan er al meer dan vijftig jaar. Het is maar zeer de vraag of en hoe zulke oncomfortabele banken een bijdrage leveren aan geloof. De gebedsmatjes die er tussen hangen zijn sleets, maar gelukkig hoeft er tijdens deze dienst niemand op te knielen. Pas na de dienst valt op dat er her en der ook normale stoelen staan voor mensen die het niet een hele dienst lang kunnen uithouden op dat houten gestoelte.
Opvallend is ook dat er geen biechtstoelen achter in de kerk zijn. De kamertjes waar parochianen vroeger hun zonden opbiechtten aan de priester van dienst aan de andere kant van het luikje is veranderd in een keukentje. De tijd staat niet stil.
Misdienaressen
Naast de pastoor wordt de dienst geleid door lector Otto Zandvliet die tijdens de dienst regelmatig stukken uit de bijbel voorleest. Dan is er nog de organist die onverstoorbaar en schijnbaar verzonken in zijn bladmuziek de dienst draagt met zijn spel. Hij doet dat samen met het koor en dan zijn er nog de misdienaars. Het zijn twee jonge meiden, misdienaressen als dat mag, die gehuld in een wit habijt de pastor bijstaan met hand en spandiensten. Dat meiden vijftig jaar terug zo’n rol zouden vervullen was toen ondenkbaar.
Belangrijkste ritueel
Dat bijstaan van de pastoor doen ze vooral tijdens het belangrijkste ritueel binnen de katholieke kerk, de eucharistie. Het is het breken van het brood en het zegenen van de wijn om het daarna met elkaar te delen als het lichaam en bloed van Jezus. Dit gebeurt ongeveer op twee/derde van de dienst. Terwijl de pastoor het ritueel uitvoert wordt het stiller en stiller in de kerk alsof iedereen even de adem inhoudt om het belang van dit voor katholieken belangrijke moment te onderstrepen. Zelfs een voorbij denderend vliegtuig kan die stilte niet breken. Het is dan ook een maaltijd vol betekenissen.
Natuur en groei als metafoor
Tijdens de dienst wordt de natuur veelvuldig gebruikt als metafoor voor de kracht van het geloof. Zo gaat het over sappige bomen die verdorren en over dorre bomen die vrucht dragen. Over kiemen, zaaien en oogsten en over het allerkleinste zaad zoals een mosterdzaadje dat zich vertakt en vogels plaats biedt om te nestelen.
Met een onmiskenbaar Italiaans accent roept de pastoor tijdens zijn preek op om vooral liefde te zaaien en de taal van je ouders niet te vergeten. Om te kijken naar de groei en naar het proces. Binnen dat proces is het volgens pastoor Marco Cavagnaro, zelf nog net geen veertig, belangrijk om te kijken naar de rol van jongeren binnen de kerk. De geschiedenis moet worden doorgegeven volgens hem want jongeren hebben een taak in deze wereld. Al was het alleen maar om één iemand een beetje schaduw te bieden.
Rechter in de leer
Na de zegen van de pastoor is er koffie na. De dienst heeft een uurtje geduurd. Een van de bezoekers vertelt dat het onder het huidige bisdom allemaal wel wat rechter in de leer is geworden. Dat het bisdom meer zegt hoe het moet, maar dat Karmelieten van oudsher altijd wat vrijer zijn geweest in de manier waarop ze hun geloof vormgeven. Een bezoekster valt hem bij door te vertellen dat mooie Nederlandstalige liedjes wat haar betreft best een plek tijdens een dienst mogen hebben. En ja, wat doet dat geloof nu. Op deze vraag wat het geloof hen nu geeft, hebben beiden als antwoord dat geloof vertrouwen geeft.
Tekst Jan Daalman, foto's Jaap Maars
/hoekwater.jpg)
/Muller.jpg)
/LJ-de-Vries.png "LJ-de-Vries")
Eén reactie
interessante serie!