Volgens het onderzoek ‘God in Nederland’ gaat het hard met de ontkerkelijking in Nederland. Ruim 80 procent van de bevolking komt nooit of bijna nooit meer in een kerk en slechts 14 procent gelooft nog in een persoonlijke God. Hoe zit het met de kerken in Aalsmeer? Zijn die nog wel levensvatbaar of lopen die ook hard terug in ledenaantal?

In deze serie gaan we op zoek naar het geloof in Aalsmeer. We bezoeken de samenkomsten van de plaatselijke kerken en hopen meer te weten te komen over de manier van kerk zijn, hoe mensen hun geloof beleven en wat de kerk doet voor de samenleving. Vorige week bezocht onze niet kerkelijke verslaggeefster Leni Paul samen met fotograaf Jaap Maars de Roemeens-orthodoxe kerk. Deze komt samen in het kerkje van de Oud-Katholieken aan de Oosteinderweg.

Een dienst verre van statisch

Zelden zijn we zo in verwarring achtergebleven na een kerkdienst in onze serie als afgelopen zondag na een bezoek aan de Oud-Katholieke kerk Heilige Petrus en Heilige Paulus aan de Oosteinderweg. Regelmatig komen daar naast oud-katholieke gelovigen Roemeens-orthodoxe en Russisch-orthodoxe kerkgangers bijeen voor hun diensten. Zondag stond de Roemeense dienst centraal. 

Over de in weelderig het groen gelegen Oud-Katholieke kerk schreven we in het verleden al diverse malen op AalsmeerVandaag. Een rijke geschiedenis heeft deze in 1860 gebouwde kerk, evenals het achter de kerk gelegen kerkhof, in juli 1855 ingewijd. Het is de enige Oud-Katholieke begraafplaats in Nederland. Terecht mag de kerk zich dan ook gemeentelijk monument noemen.

Bedrijvigheid
Met de uitbundige uitingen in de LEG-kerk nog in het zondagse hoofd, komen we dit weekend aan bij genoemde kerk. Gemeld was dat de dienst van half 11 tot circa 13 uur zou plaats vinden. Als we kwart over negen arriveren is er bij het voor de orthodoxe dienst ingerichte altaar al heel wat bedrijvigheid. Vooraan in de mooie kerkruimte waar binnenvallend licht er al op wijst dat het een zonnige dag zal worden staan enkele mannen en één vrouw te zingen. In de zaal al een matineuze bezoeker die een kaarsje aansteekt.

Boeiende geschiedenis
Het zou te ver voeren hier diep in te gaan op de gewoonten in de Roemeens-orthodoxe kerk en de afwijkende riten tussen deze oosterse kerken en bijvoorbeeld de Rooms-Katholieke kerk. Een boeiende interessante geschiedenis kent deze kerk, een historie ook met veel (onvermijdelijke….) strijd. Het blijft voor ons deze ochtend beperkt tot wat proeven aan de ons onbekende gebruiken en handelingen. We laten ons figuurlijk onderdompelen in de sfeer en de mystiek van de dienst.

In de Roemeens-orthodoxe kerk neemt ook de maagd Maria een centrale plaats in, na de drie-eenheid komt haar de hoogste verering toe. Wie zich verdiept in dit Roemeense geloof stuit op een interessante geschiedenis, door de politieke ontwikkelingen die er door de jaren heen in Roemenië hebben plaatsgevonden ook een heftige historie. Roemenië, een land, bij velen van ons bekend als goedkoop vakantieland, de cembaloklanken in de wilde zigeunermuziek, de vroegere gruwelpraktijken van Ceauscescu en zijn aanhang en het boek Dracula van Bram Stoker.

In Roemenië behoort volgens de laatste cijfers 86,5 procent het Roemeens-orthodox geloof aan, 5 procent is katholiek, 5 procent is protestant en dan behoort nog circa 4 procent tot de islam en andere religieuze groepen. De orthodoxie is in Roemenië 2000 jaar oud, is een nationale kerk, die, zo laat de bisschop ons weten, een belangrijke rol heeft gespeeld in de vormgeving van de nationale idealen.

Bezige priester
Tussen de ruimte met de gelovigen en de plaats waar de priester de rituelen zal uitvoeren, is er de ikonostase, waar ook de diverse ikonen zijn geplaatst. Toegewijd wordt door de vele gelovigen (die ochtend zo'n 40 bezoekers) de in glas gevatte ikoon gekust. 

Eerbiedig
We zien deze ochtend veel kleurige ikonen en fresco's die regelmatig door de donkerharige jonge priester eerbiedig ter hand worden genomen en verplaatst. Priester is gekleed in een lang crèmekleurig goudbestikt gewaad en we zullen die morgen regelmatig een gelovige op hem zien toelopen (doorgaans een vrouw)  waarbij laatstgenoemde eerbiedig het hoofd buigt om een (geruststellende?) hand van hem op het hoofd te ontvangen. Ook een fraai geborduurd doekje wordt tijdelijk op haar hoofd gelegd. Er is sterk geurende wierook en de vertrouwde Aalsmeerse omgeving is ver weg…..

Kruisslaan
Wat opvalt is de ondanks het plechtige karakter van de bijeenkomst, er ook van iets ongedwongens in het gebouw hangt. Er wordt rondgelopen, een enkeling, doorgaans iemand op leeftijd, gaat zo nu en dan zitten. Regelmatig haalt een bezoeker een brandende kaars bij het altaar en neemt die in de hand. Er is een buiging tot de grond, voorafgaand aan het kruisslaan als extra teken voor respect, waarbij de volgorde van het kruisslaan verschilt van het door katholieke gelovigen gemaakte gebaar. Namelijk: orthodox is van het voorhoofd naar het hart en van de rechter naar de linker schouder.

Volslagen onbekend
De priester is ook zeer mobiel, verricht voor ons onduidelijke handelingen, loopt achter het altaar langs, sluit en opent hier en daar een kleurig deurtje en prevelt zinnen die ons volslagen onbekend zijn. De Roemeense taal is, zoals vaak gedacht, geen Slavische taal, maar een Romaanse met verwantschap aan het Frans, het Italiaans en het Portugees. Aan ons gaat de dienst, wat de gesproken tekst betreft, helemaal voorbij.

Voor de zang is maar één woord toepasselijk: mooi, ontroerend, soms opzwepend in zijn klanken en door merg en been gaand ook al gaat de betekenis van de teksten ook hier aan ons voorbij. En dan is er na de lange dienst het wat we noemen: gezelligheidsaspect. Geen Hollandse koffie met een Mariakaakje, maar brood.

Doopvont van bouwmarkt
“Elke dienst is een samenspraak tussen priester en koor,” zegt me een Hollandse, struise mevrouw, die niet bij name genoemd wil worden. Ze speelt een belangrijke rol in het kleine koor en bekent me, niet zo lang geleden te zijn toegetreden tot de Roemeens-orthodoxe kerk.

“Ik was vijftig jaar toen ik me liet dopen, had al sinds mijn kindertijd iets met Roemenië. Het traditionele doopvont, meer gericht op babies, had zoals u begrijpt, voor mij niet de passende afmetingen, zodat er vanuit de bouwmarkt  voor mij een doopvont is geplaatst,” vertelt ze me enthousiast. Het zou toch jammer zijn dat onze Roemeense kerk, net zoals je nu ziet bij de andere christelijke kerken, zou uitsterven.”

Ze legt uit dat elke dienst begint met het danken van de Heer, namens de levenden en de doden. De ikonen worden als begroeting gekust.

“Velen van ons komen hier nuchter, zonder iets te hebben gegeten of gedronken, want wie ter communie gaat moet nuchter zijn. De hosties die door de priester worden uitgereikt zijn door hem gezegend.”'

Ritme van Onze Vader
De dienst, een lange samenspraak tussen priester en gelovigen is verre van statisch: er komt zo nu en dan eens een gelovige langs en een ander vertrekt weer. Na geruime tijd herkennen we in het ritme van de Roemeense klanken het Onze Vader, gevolgd door de Heilige Communie waarna de dienst ten einde is.

En dan is het tijd voor ontspanning voor de van her en der komende bezoekers. Er is brood en vaak ook wijn. 

“Brood is voor ons het lichaam van God en de wijn is zijn bloed,” zegt me een jonge man. Met zijn vrouw en twee kleine kinderen woont hij al enige tijd in Nieuw-Oosteinde.“ We voelen ons hier thuis” zeggen ze ons en we geloven hem op zijn woord.

Tekst: Leni Paul, foto's Jaap Maars

(advertentie)